Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno Spożywczego w Szreniawie

powstało w 1964 roku i w swojej działalności nawiązuje do tradycji zniszczonego we wrześniu 1939 roku Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, będąc niejako spadkobiercą i kontynuatorem jego misji. W 1975 roku, w setną rocznicę powstania Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, Muzeum w Szreniawie uzyskało status narodowego. Do dnia dzisiejszego pozostaje jedynym tej rangi muzeum rolnictwa w Polsce i jednym z nielicznych i największych w Europie. Przez 34 lata Muzeum w Szreniawie podlegało ministrowi właściwemu do spraw rolnictwa, a w 1998 roku zostało przekazane Samorządowi Województwa Wielkopolskiego.  Od roku 2005 natomiast nastąpiła kolejna zmiana statusu organizacyjnego i prawnego Muzeum – na podstawie nowelizacji ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej organizatorami Muzeum zostali Samorząd Województwa Wielkopolskiego i minister właściwy do spraw rolnictwa.  Muzeum w Szreniawie posiada także pięć specjalistycznych oddziałów terenowych: Skansen i Muzeum Pszczelarstwa im. Ryszarda Kosteckiego w Swarzędzu, Muzeum Młynarstwa i Wodnych Urządzeń Przemysłu Wiejskiego w Jaraczu, Muzeum Gospodarki Mięsnej w Sielinku, Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa w Nowym Tomyślu i Muzeum Przyrodniczo-Łowieckie w Uzarzewie.

Muzeum od początku swojego istnienia  gromadzi, opracowuje i udostępnia zabytki dotyczące dziejów wsi, rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego z terenu całej Polski. Przez  okres  55 lat  swojej działalności Muzeum zgromadziło ponad  22 tysiące obiektów muzealnych dokumentujących dorobek kilku pokoleń mieszkańców wsi polskiej w zakresie kultury materialnej i duchowej. Zbiory muzealne dotyczą takich dziedzin, jak: technika, etnografia, historia, sztuka i przyroda. Sklasyfikowane są one w następujących grupach rzeczowych: kultura techniczna rolnictwa, chów i hodowla zwierząt (wraz z weterynarią i lecznictwem zwierząt), bartnictwo i pszczelarstwo, hodowla roślin i ogrodnictwo, chmielarstwo i wikliniarstwo, transport i komunikacja, przetwórstwo i przemysł rolno-spożywczy, rzemiosło wiejskie, łowiectwo i rybactwo śródlądowe, etnografia (sprzęt domowy, wyposażenie mieszkań, stroje ludowe, sztuka ludowa), historia (sztandary, numizmatyka, medalierstwo, sfragistyka, archiwalia, plakaty, afisze), sztuka (malarstwo, grafika, rzeźba, tkanina artystyczna, ikonografia (fotografie, pocztówki, filmy).

Od  2002 roku pod zarządem muzeum znajduje się położona na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego neogotycka wieża widokowa – mauzoleum rodziny Bierbaumów. W roku 2004 i 2010 muzeum powiększyło swój stan posiadania o  dwa nowe  pawilony wystawiennicze przekazane przez Fundację Teresy i Adama Smorawińskich w Muzeum Przyrodniczo-Łowieckim w Uzarzewie oraz  drewniany budynek stodoły przekazany w 2006 roku przez Stowarzyszenie Plecionkarzy i Wikliniarzy Polskich w Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa w Nowym Tomyślu . Stowarzyszenie to przekazało muzeum dziesięć lat później wiatę  o powierzchni blisko osiemset metrów kwadratowych  Darowizny te powiększyły stan posiadania muzeum o ponad  dwa tysiące  metrów kwadratowych powierzchni użytkowej i wystawowej.  W latach 2002 – 2008 zrealizowano remont budynku rządówki i wybudowano budynek recepcji oraz w ramach adaptacji istniejących budynków i pomieszczeń utworzono w Szreniawie magazyny zbiorów muzealnych, w tym dwukondygnacyjny magazyn zbiorów specjalnych wyposażony w klimatyzację . W 2007 roku poprawiono również stan głównych ciągów komunikacji pieszej w starej części muzeum oraz utworzono infrastrukturę sanitarno-higieniczną z pełnym przystosowaniem dla osób niepełnosprawnych.

W  latach 2008 – 2010 roku  zrealizowano   projekt pn. „Rewaloryzacja i modernizacja  pałacu w Szreniawie”, którego celem  było przeprowadzenie remontu kapitalnego budynku pałacu pochodzącego z połowy XIX wieku i przystosowanie go do potrzeb działalności muzealnej. Budynek zabytkowego pałacu został wyremontowany w celu zrealizowania w nim ekspozycji muzealnej ilustrującej siedzibę właściciela  majątku  ziemskiego z okresu lat 20. i 30. XX wieku. W pałacu jest obecnie realizowany program  edukacyjny ukazujący życie codzienne mieszkańców dworu, ze szczególnym uwzględnieniem sfery  kulinarnej i życia rodzinnego  z okresu międzywojennego XX wieku. W latach 2016-2018 obiekt przystosowano dla potrzeb osób niedowidzących.

W  latach 2009- 2011 zrealizowano  projekt pn.  „Rewaloryzacja historycznego założenia parkowego byłego majątku Szreniawa”, którego celem było odtworzenie parku dworskiego z okresu  lat 20. i 30. XX wieku. W tym celu przeniesiono z terenu parku ekspozycję dotyczącą źródeł energii w rolnictwie, zaopatrzenia wsi w wodę i kieratów (w tym kilka obiektów drewnianych) na teren folwarku oraz dokonano licznych nasadzeń drzew, krzewów i kwiatów.

Z kolei w latach 2010-2012 podjęto realizację  kolejnego   projektu  w ramach zadania „Odtworzenie XIX-wiecznego układu zabudowy folwarcznej  w Muzeum w Szreniawie odpowiedzią na potrzeby muzealno-edukacyjne społeczeństwa”. Zadanie realizowane było w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013.

Zrealizowany projekt merytorycznie związany był  ze strategicznym  obszarem  Narodowej Strategii  Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2013 – ochrona  dziedzictwa  kulturowego, w tym ochrona i rewitalizacja zabytków – zachowanie dla przyszłych pokoleń charakterystycznego elementu wsi wielkopolskiej – folwarku. Celem projektu było  poszerzenie oferty kulturalno-edukacyjnej adresowanej do szerokiego grona odbiorców (dzieci, dorośli, rodziny wielopokoleniowe). Zrealizowany projekt wpisał się w Strategię Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku i zakłada zapewnienie mieszkańcom warunków do podniesienia poziomu  życia poprzez edukację, kulturę i turystykę oraz tworzenie warunków dla samoorganizacji  społecznej. Ponadto projekt był zbieżny ze Strategią Rozwoju Gminy Komorniki.  W ramach projektu  odtworzono budynek obory na potrzeby chowu zwierząt gospodarskich ras zachowawczych, wybudowano wiatę z przeznaczeniem na eksponowanie maszyn rolniczych do zbioru zbóż oraz zaadaptowano nowopowstałe szczytowe pomieszczenia wiaty na kuźnię i stelmacharnię. W ostatnim etapie realizacji projektu w 2014 roku zostały  zorganizowane stałe ekspozycje muzealne prezentujące osiem zagadnień tematycznych ilustrujących wybrane zagadnienia z zakresu historii techniki rolnej i przetwórstwa rolno-spożywczego.

W latach 2015-2016 zrealizowano w  ramach środków finansowych  Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska projekt pn. „Termoizolacja  głównego  budynku administracyjnego  muzeum z przeznaczeniem na Zapasowe Miejsce  Pracy Marszałka  Województwa  Wielkopolskiego”.

W ramach ochrony zabytkowych obiektów architektonicznych dziedzictwa  przemysłu rolno-spożywczego Muzeum  odrestaurowało budynek zabytkowej gorzelni  folwarcznej pochodzącej z początków XX wieku. Zadanie realizowano  w kilku etapach. W 2009 roku został zrealizowany projekt „Rewaloryzacja i adaptacja budynku byłej gorzelni” w ramach Programu Operacyjnego MKiDN „Rozwój infrastruktury kultury”. Celem realizacji zadania było przywrócenie pierwotnego wyglądu bryły zabytkowego budynku i zabezpieczenie jej przed dalszą degradacją  poprzez odtworzenie i wyremontowanie dachów, kominów, elewacji zewnętrznej oraz wymiany stolarki okiennej i drzwiowej. Od 2011 roku realizowano kolejny etap prac polegający na przebudowie wnętrza budynku. W tym celu odtworzono  pierwotne  pomieszczenia gorzelni oraz przystosowano  obiekt do celów  wystawienniczych i produkcyjnych. Zakupiono również i zainstalowano  urządzenia mini browaru i mikrogorzelni.  Rewaloryzacja i adaptacja  budynku zabytkowej gorzelni na cele muzealne umożliwiła poszerzenie i uatrakcyjnienie działalności edukacyjnej i wystawienniczej. Na piętrze budynku odtworzono mieszkanie kierownika gorzelni, kancelarię kontroli skarbowej i laboratorium gorzelnicze. Na parterze zrealizowano galerię plakatu antyalkoholowego oraz wystawy „Z historii gorzelni w Szreniawie” i „Praca w  gorzelni i przygotowanie do zawodu”. Wyjątkową atrakcję stanowi minibrowar   z salą degustacyjną. W niedalekiej przyszłości uruchomiona zostanie mikrogorzelnia.

Niezwykle ważnym przedsięwzięciem inwestycyjnym dla dalszego rozwoju muzeum, w tym szczególnie w zakresie poprawy warunków przechowywania i eksponowania obiektów muzealnych była realizacja w latach 2016-2019 projektu pn. „Modernizacja pawilonów wystawienniczych, wystaw stałych oraz magazynów  zbiorów Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie”  w ramach  Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014 – 2020.  Przedmiotem projektu była kompleksowa modernizacja 10 pawilonów wystawienniczych o łącznej powierzchni około 3 500 metrów kwadratowych  powierzchni wystawienniczej i znajdujących się w nich stałych  ekspozycji muzealnych oraz 2 magazynów  –  zbiorów  muzealnych i bibliotecznych o łącznej powierzchni magazynowej około 3000  metrów kwadratowych. Efektem zrealizowanego zadania jest modernizacja  następujących wystaw stałych: „Dzieje rolnictwa polskiego do XX wieku”, „Rzemiosło wiejskie”, „Przetwórstwo rolno-spożywcze”, „Hodowla roślin”, „Paszoznawstwo”, „Leczenie i weterynaria”, „Chów i hodowla zwierząt”, „Inseminacja”, „Historia transportu wiejskiego”, „Muzeum Tarpana”. Modernizacja dotyczyła wyposażenia pawilonów wystawienniczych, oświetlenia wystaw, aranżacji plastycznej i dostosowania wystaw dla osób niedowidzących. Ponadto wyposażono w nowoczesne regały przesuwne magazyn biblioteczny oraz wielopoziomowe regały magazyn zbiorów muzealnych.